Istorijat

Sokobanja, jedan od najznacajnijih zdravstveno-turistickih centara i prva ekološka opština Srbije, nalazi se na 235 km jugoistocno od Beograda i 60 km severoistocno od Niša, na oko 400 m nadmorske visine. Zbog svojih specificnih i kulturoloških karakteristika, izabrana je za jedno od 10 savršenih mesta na koridoru 10.

Sokobanja je vezana za najstariju istoriju naseljavanja i života ovog podrucja. Njena kotlina je intezivnije naseljena tokom XIX veka, narocito u vreme Prvog srpskog ustanka, mada o postojanju naselja i prisustvu stanovništva na ovom prostoru ima izvesnih tragova koji datiraju još iz doba paleolita. Sokobanja se nalazi u kotlini dugoj petnaestak kilometara, na obalama reke Moravice okružena sa južne strane šumovitim planinama Ozren i Devica, a sa severa golim masivima Rtnjs i pošumljenim Bukovikom, dok sa zapadne strane otvorena je prema dolini Južne Morave i po svom položaju predstavlja zasebvnu, dobro izdvojenu,geografsku celinu. Najvecim delom se oslanja na planinu Ozren (1117m), na terasastim obroncima bogatim šumama, livadama i izvorima. Prosecna nadmorska visina sokobanjske kotline je oko 400 metara, što je vrlo pogodno za klimatski oporavak. Šuma kojom Sokobanja obiluje ima znacajnu ulogu za zdravstveni i turisticki razvoj, jer ublažava vetrove, a time i nagle promene temperature. Posebnu pejzažnu i dominantnu geomorfološku crtu sokobanjske kotline, kao i istocne Srbije, cini planina Rtanj.

Ona se:

”… mirno diže sa široke podloge, gola, gorostasna, završavajuci se skoro pravilnom kupom Šiljak. Dižuci se na prelomima, naprasno izolovan, Rtanj vlada okolinom i izgleda kao njen voda i znamenje. Njegove južne padine predstavljaju tipicne kraške doline bez vodotoka, cija su dna relativno široka (do 30m) i bližu izdani, pa su prekrivena travnom vegetacijom veoma znacajnom za razvoj stocarstva.” rekao je Cvijic 1966. godine.

Skola

Prema zapisu barona Herdera iz 1835. godine još su drevni Rimljani znali za lekovitost Sokobanje. Banja je pod Turcima bila na daleko cuvena. Turci su dolazili na lecenje cak iz Male Azije. U obnovljenoj obrenovackoj Srbiji, Sokobanja je bila najcuvenija i najposecenija banja.

Vrelo

Knez Miloš Obrenovic je prvi put došao u Banju 1834. godine gde je privremeno i, ostao, da bi koristio toplo kupatilo za svoju reumu, oporavljao se i odmarao. Te iste godine (1834.) na osnovu naredbe Kneza Miloša da se staro tursko kupatilo, sagradeno na ostacima temelja rimske terme, potpuno obnovi i proširi, podignuto je znatno vece i funkcionalnije kupatilo (“Amam”) sa Miloševom kadom u centralnom delu koja je ocuvana do danas. Napravljeno je još osam kada, izdvojeni su bazeni za muške i ženske posetioce. Vlada Kneza Miloša svesrdno je pomagala razvoju Sokobanje. Knez se lecio u Sokobanji u pratnji svog licnog lekara, ali je dovodio i poznate lekare iz Beca.

 Lovacki dom

1172. godine Stefan Nemanja je Banju i banjsku oblast oslobodio od Vizantije. Devet godina nakon Kosovske bitke Banja pada u ruke Turaka istovremeno sa osvajanjem Vidina da bi 1690. i 1737. godine pala u ruke Austrijancima. U to doba Banja se pamti kao veliko i živo mesto. Za vreme Prvog srpskog ustanka, Banju oslobada Hajduk Veljko Petrovic (1808. i 1810. godine) da bi posle propasti ustanka, Banja opet pala u turske ruke. Sve do 1832. godine Banja je bila pod turskom upravom, kada je konačno oslobođena i pripojena Kneževini Srbiji.

U periodu od 1890. do 1893. godine Sokobanja dobija svoj naziv. Do tog perioda zvala se samo Banja, a imala je i druge nazive: Banjica (za vreme oslobođenja u Prvom srpskom ustanku), zatim Velika Banja, Aleksinačka Banja itd.